Estigma e Discriminación. Análise e revisión de protocolos

Documento analizado “INFORMACIÓN AL DONANTE DE SANGRE” editado polo Centro de Transfusión de Galicia, dependente da Xunta de Galicia (se achega o documento).

Dentro das accións do proxecto integral que a Asociación realizou perante o exercicio 2012, se valorou a posibilidade de analizar protocolos de actuación utilizados polas Administracións Públicas coa finalidade determinar se istes, respetan ou vulneraban os dereitos das persoas con VIH.

Na selección para o posterior análise, identificamos o documento co nome “Información al donante de sangre” , asinado polo Centro de Transfusión de Galicia. O mencionado documento divídese en diferentes seccións, que desenrolamos e analizamos a continuación, extraendo o que, ao noso xuizo, pode ter compoñentes discriminatorios e estigmatizantes, tanto para as persoas que viven co VIH, coma para colectivos socialmente excruidos .

*Identificación de posibles criterios discriminatorios e/ou estigmatizantes no documento de referencia:

1. No segundo apartado do documento de referencia, onde pon:……… “Causas que impiden donar sangre y situaciones de autoexclusión”, Se identifica e extrae o punto 5º onde di: “Si residió durante un período acumulado de un año en el Reino Unido entre 1980 e 1996 inclusive”, e o punto 6º que dice: “ Si recibió algunha transfusión en el Reino Unido o en paises endémicos de Chagas, Paludismo, HTLV o Sida”.
2. No terceiro apartado do documento, onde pon: “Es importante que nos informe o que anónimamente desista de donar sangre si pertenece a alguno de los siguientes grupos de riesgo”: Se identifican e extraen o punto 1º “Si consumió alguna vez vez drogas por vía intravenosa”, 2º Si tiene, de forma habital distintas parejas sexuales”, 3º “Si mantuvo relaciones heterosexuales u homosexuales a cambio de dinero o drogas o con personas de las que se desconocen sus hábitos sexuales” e 4º “ Si su pareja sexual se encuentra en alguno de los supuestos anteriores o si padece Hepatitis B,C o Sida”.
3. No cuarto apartado do documento, onde pon: “Otras causas que impiden donar sangre de forma temporal”. Se identifica e extraen os puntos 3º “Si tuvo contacto doméstico con enfermos o portadores de hepatitis o Sida en los últimos 6 meses” e o punto 5º” Si realizó piercing, tatuaje, acupuntura, endoscopia, cateterismo, perforación de piel y mucosas en los últimos 4 meses”.

Valoración do documento:

Somos conscientes de que os obxectivos dos bancos de sangue e tecidos, pretenden reducir ao máximo a posibilidade de que as mostras doadas, tanto de sangue coma de tecidos, cheguen aos seus/súas recetores/as sen contaminar. Tamén somos conscientes de que os dispositivos utilizados para a doazón de sangue, non deben ser utilizados polos seus usuarios e usuarias como medio sistemático para a detección de enfermedades transmisibles, como o son o VIH e as hepatites. Nembargantes, consideramos que estes criterios de seguridade e garantía sanitaria, non debería entrar en conflito coa evidencia científica actual e ca loita contra a discriminación cara as persoas con VIH que, como sabemos, actúa como barreira en termos de prevención.

Respecto ao documento referido non consta na bibliografíca científica actual, que o feito residir no Reino Unido, poidera implicar ou facer sospeitar que unha persoa poda estar infectada por unha enfermidade transmisible, como as Hepatites ou o VIH.

Afirmamos que a evidencia científica actual , no ámbito da epidemioloxía e a clínica, desmonta a existencia dos chamados grupos de risco. Queda sobradamente acreditado, que a infección polo VIH, débese ás condutas das persoas (enfermidade condutual), e non á pertenza a un subgrupo poblacional ou a outro.

Convivir cunha persoa seropositiva ao VIH, non implica risco algún, como se desprende na bibliografía actual. Na mesma páxina web do Ministerio de Sanidade, Servizos Sociais e Igualdade, contempla esta situación (posibilidade de infección polo VIH, por convivir cunha persoa con VIH), indicando que Non se transmite o VIH na convivencia diaria.

En canto ao uso de drogas inxectables, e a posibilidade de infección polo VIH, e hepatite, tamén a evidencia nos indica que a posibilidade de transmisión, ven determinada por compartir útiles de inxección e non polo uso das sustancias por esta vía. Tamén contradice a evidencia actual, o feito de afirmar que ter sexo a cambio de cartos, ou de droga ou ter relacións con diferentes parellas sexuais. Esta afirmación estereotipa ás persoas con conductas socialmente reprobables, e as identifica como axentes potencialmente infecciosos. Si o sexo se realiza, utilizando os métodos preventivos apropiados e correctamente, non existe risco de infección polo VIH.

Consideramos que, entre outros motivos, os criterios de exclusión e autoexclusión que se reflicten no documento de “Información ao donante de sangue”, invalidan as mensaxes vixentes de prevención, non responden a razóns epidemiolóxicas, vulneran os dereitos das persoas socialmente excruídas e plantexan dudas sobre todo o proceso de cribado.

Conclusións e propostas de mellora:

Convendría reconsiderar os criterios de exclusión actualmente vixentes para a doazón de sangue de forma que estos, non se centrasen no QUÉN (persoas) ou no QUÉ (circunstancias e/ou hábitos), se non en CÓMO (prácticas de risco).

Por exemplo, no apartado de inxección de drogas debería especificarse que a exclusión ven de si se compartiu material de venopunción; ou no apartado sexual, si se mantiveron relacións sexuais sen protección (preservativo).

O 'Cuestionario persoal' debería ser revisado en profundidade. Da mesma forma, debería ser revisadas as normativas superiores, que a continuación se refiren, polas mesmas razóns antes expostas.

Normativa superior

“Real Decreto 1088/2005, de 16 de septiembre, por el que se establecen los requisitos técnicos y condiciones mínimas de la hemodonación y de los centros y servicios de transfusión. http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?id=BOE-A-2005-15514”

“Orden Ministerial de 2 de julio de 1999, por la que se actualizan las condiciones de exclusión de los donantes de sangre y se establecen los criterios de interpretación de las pruebas para la detección de agentes infecciosos en las donaciones de sangre. (se que se actualizó en el 2005 pero no la encuentro) http://www.boe.es/boe/dias/1999/07/15/pdfs/A26792-26793.pdf”